Nie(ch) żyją Mistrzowie! - Wojciech Gerson

W końcu 2014 roku zainaugurowało swą mecenasowską działalność reaktywowane Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Narodowego w Szczecinie. Ta nowa społeczna inicjatywa nawiązuje do szlachetnych gestów osób prywatnych, pozwalających stworzyć przed stu laty Muzeum Miejskie.

Jego stałe galerie, dzięki hojności założonego w 1911 roku Szczecińskiego Towarzystwa Muzealnego, zapełniły się niegdyś przykładami wybitnych dzieł artystów europejskich – Vincenta van Gogha czy Narcisse’a Virgilia Díaza de la Peñy. W salach wystaw czasowych szczecinianie mogli zaś oglądać m.in. ekspozycje Honoré Daumiera, Käthe Kollwitz oraz Emila Noldego. Obecnie rozpoczynamy prace nad nową Galerią Sztuki Europejskiej, w której prezentować będziemy dzieła XIX i pierwszej połowy XX wieku różnych szkół narodowych oraz międzynarodowej awangardy. Złożą się na nią prace ze zbiorów własnych muzeum oraz sukcesywnie pozyskiwane depozyty, w tym od tworzącego własną kolekcję towarzystwa, które obejmuje niniejszym patronat nad przestrzenią pierwszego piętra traktu północnego gmachu Muzeum Narodowego w Szczecinie przy ulicy Wały Chrobrego 3.

Wystawa „Wojciech Gerson i jego szkoła” stanowi pierwszy, roboczy pokaz zasobów muzealnych, stanowiących zrąb przyszłej stałej ekspozycji. Jego bohaterem uczyniliśmy przewrotnie nestora patriotycznie nastrojonego malarstwa narodowego, a tematem budowanie polskiej tożsamości kulturowej – najpierw w opozycji wobec „obcych”, a następnie w harmonii z międzynarodowym wielogłosem przełomu XIX i XX wieku. Jest to wystawa nie tyle wybitnego akademika i realisty, co zaangażowanego w politykę kulturalną członka warszawskiego środowiska artystycznego, założyciela Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, a przede wszystkim wytrawnego pedagoga. To także wystawa absolwenta Akademii Sztuk Pięknych w Sankt Petersburgu, bywalca oficjalnych Salonów Paryskich oraz mistrza artystów, którzy – często wbrew nauczycielowi – prymat tych z czasem skostniałych instytucji zburzyli.

Dziś w zbiorach Muzeum Narodowego w Szczecinie znajdują się cztery kompozycje Gersona. „Portret Rozalii Winter” (1850, olej, płótno, 64 x 51; obecnie na wystawie czasowej w willi Tyszkiewiczów na Zatroczu, Litwa) reprezentuje wczesny okres twórczości. „Pejzaż z wiatrakiem” (1855, olej, blacha, 34 x 25) stanowi jedną z pierwszych prób malarstwa pejzażowego, prowadzących do tak wybitnych prac jak dojrzały „Krajobraz tatrzański” (1893, ołówek, akwarela, papier, 37 x 28,5). Zakupiona pierwotnie przez Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie i uchodząca po II wojnie światowej za zaginioną, a znajdująca się w szczecińskiej kolekcji od 1979 roku „Przysięga na szarotkę” (1867, olej, płótno, 137 x 101) to jedno z najbardziej charakterystycznych dla malarza przedstawień rodzajowych inspirowanych życiem polskich Górali.

Dzieła te konfrontujemy z pracami innej szkoły – równie młodej jak towarzystwo Akademii Sztuki w Szczecinie. Studenci III roku malarstwa i nowych mediów, zainspirowani wielką „machiną historyczną” Gersona „Bez ziemi. Pomorzanie wyparci przez Niemców na wyspy Bałtyku” (1888, olej, płótno, 114,8 x 207), zaproponowali krytyczną reinterpretację malowidła. Również ten obraz, znajdujący się w zbiorach prywatnych, a niezwykle cenny ze względów historiograficznych, zwłaszcza w kontekście pomorskiego wielonarodowego dziedzictwa, usiłuje nabyć Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Narodowego w Szczecinie. Aby dokonać tego wielkiego dzieła, potrzebne jest jednak wsparcie rozrastających się kręgów darczyńców. Każdy z Państwa może się do nich przyłączyć, pomagając zbudować nowoczesną, krytyczną i prawdziwie europejską ekspozycję stałą w Muzeum Narodowym w Szczecinie przy ulicy Wały Chrobrego 3.

NIECH ŻYJĄ MISTRZOWIE!
Projekt „eMeNeS_Nie(ch) żyją mistrzowie!” to wielowymiarowe działania promocyjno-edukacyjno prowadzone w trzech przestrzeniach: wirtualnej (strona internetowa MNS, fun page na portalu społecznościowym facebook), medialnej (na łamach lokalnej prasy) oraz „żywej” – w salach ekspozycyjnych Muzeum Narodowego w Szczecinie. Wykorzystując rocznice urodzin wybranych wielkich artystów, których prace znajdują się w zbiorach Muzeum lub w depozycie i są prezentowane na wystawach stałych i czasowych, będzie przybliżać ich twórczość i sylwetki. To unikatowy walor promocyjny kolekcji, szczególnie ważny w kontekście planów stworzenia w Muzeum Narodowym w Szczecinie Galerii Sztuki Europejskiej. W ramach projektu zaprezentowane zostały już dzieła i sylwetki Augusta Ludwiga Mosta, Vincenta van Gohga i Jaques’a Chapiro oraz Olgi Boznańskiej, Andrzeja Wróblewskiego. Przed nami kolejne urodziny Wielkich Mistrzów: Jacka Malczewskiego, Lovisa Corintha, Eugena Dekkerta, Maxa Slevogta. Specjalny charakter będą miały wydarzenia związane z 500. rocznicą urodzin Lukasa Cranacha Młodszego (październik) oraz 100. – Bernharda Heiligera (listopad).

foto: Wojciech Gerson (1831-1901), Krajobraz tatrzański, 1893, akwarela, papier, 37 x 28,5 cm, wł. Muzeum Narodowe w Szczecinie, fot. G. Solecki, A. Piętak